Geluwe in beelden

Info - gebouwen - Duitse hoogspanningscabine Dadizelestraat

In oorsprong Duits elektriciteitsgebouw, gebouwd in een weide bij de boerderij op adres Dadizelestraat 39.

Historiek

Tijdens de Eerste Wereldoorlog worden in de nabijheid van de boerderij Duitse verdedigingsstellingen uitgebouwd, waardoor het gebouw omgeven wordt door prikkeldraad, bunkers en andere verdedigingswerken.
Iets ten westen van het elektriciteitsgebouw loopt de 'Flandern II – Stellung', net ten zuiden van het gebouw de 'Ledegem-Riegel'. Ten noorden ervan, ter hoogte van het kruispunt Vijfwegen, is een munitiepark opgericht, dat tijdens de Derde Slag bij Ieper vernield wordt.
Het elektriciteitsgebouw staat (nog) niet ingetekend op een Britse militaire stafkaart van 3 juli 1917, maar wordt wel gemarkeerd als 'hut' op een Britse stafkaart van 3 september 1917. Op een geallieerde luchtfoto van 22 augustus 1918 is het torenvolume van de elektriciteitscentrale duidelijk herkenbaar.
Een niet gedateerde naoorlogse foto toont de elektriciteitscentrale in de weide in een veel jongere toestand. Het gaat om een hoog rechthoekig bakstenen volume onder schilddak, bedekt met vierkante leien. De dakoverstek wordt onderbroken door een klein puntgeveltje met drie verticale uitsparingen, waarvan de middelste langer is. Eronder zitten twee vierkante openingen. In een dieper liggend muurveld dat bovenaan rondbogig is afgewerkt, is een deur aangebracht. Wellicht betreft dit oorspronkelijk een rondbogige poort, die later grotendeels gedicht werd tot een gewone deuropening. Aanpalend een lagere bakstenen aanbouw onder zadeldak met rondbogige poort. Er zijn sporen te zien van een afgebroken aanbouw. Bakstenen steunberen.
Naar verluidt zou het gaan om een 'centrale' die tijdens de oorlog slechts drie dagen effectief elektriciteit zou opgewekt hebben. Op basis van de bouwsporen lijkt het aannemelijk dat de elektriciteit er met een gasmotor werd opgewekt.
In de omgeving van de 'elektriciteitscentrale' wordt er gevochten op 26 mei 1940, tijdens de Slag aan de Leie (Tweede Wereldoorlog). Marcel Denturck, toenmalige bewoner van de boerderij, is getuige van deze gevechten. Terwijl de Belgische troepen er onder vuur genomen worden door de Duitse artillerie, wordt zijn hoeve door de Duitsers bezet. De boer moet met paard en kar tot tegen de 'centrale' in de weide rijden. Verscheidene gewonden moeten zich tot bij de wagen slepen, midden het geschut. Als de kar vol ligt, brengt de boer ze naar een woning in de Artoisstraat.
Vandaag de dag is het elektriciteitsgebouw verworden tot een merkwaardige ruïne.

Beschrijving

Deels vervallen torenvolume met aanpalende aanbouw, opgetrokken in baksteen. De bedaking van beide gebouwen is verdwenen.
Behalve de rondbogige poortopening aan voorzijde zijn de muuropeningen in het torenvolume rechthoekig uitgewerkt. De oorspronkelijke dakoverstek is aan voor- en achterzijde onderbroken door een puntgeveltje met verticale uitsparingen.
Het torenvolume bestond oorspronkelijk uit twee verdiepingen. Restanten van de betonnen vloer tussen gelijkvloers en eerste verdieping zijn op de grond terug te vinden. Opvallend is de brede gleuf net onder de oorspronkelijke hoogte van dit plafond, aan de noordelijke zijde (kant aanbouw).
Bakstenen sporen op de grond tonen aan dat de aanbouw oorspronkelijk circa 250 cm groter was (in oostelijke richting). De aanzet tot de rondbogige poort, zoals zichtbaar op de historische foto, is nog duidelijk te zien. De aanbouw bevat (nog) twee muuropeningen aan zuidkant, twee muuropeningen aan westkant en vijf muuropeningen aan noordkant. Er zitten aan deze kant evenwel geen openingen in de gemeenschappelijke muur tussen het torenvolume en de aanbouw.
Opvallend is het sterke metselwerk (kruisverband) en de dikte van de muren. De plint is in een donkerder baksteen opgetrokken dan de muren. Bijna alle muuropeningen bevinden zich onder een streklaag en boven een schuine bakstenen onderdorpel (aan beide zijden van de muur). De vensteropeningen waren oorspronkelijk van luiken voorzien, getuige de overgebleven hengsels. Enkele muuropeningen werden later met baksteen gedicht. De muren van zowel het torenvolume als de aanbouw bevatten talrijke uitsparingen (onder meer gleuven).
In beide gebouwen zijn vele sporen te zien, die wijzen op de oorspronkelijke functie als elektriciteitsvoorziening, waaronder porseleinen isolatoren aan het westelijke puntgeveltje, een stalen balk tegen het oorspronkelijk plafond in het torenvolume en diverse andere ijzeren elementen.
(Bron: Interview Dirk Decuypere met Arthur Capon, 17 juli 2009.
DECUYPERE D., private fotocollectie.
DOCUMENTATIECENTRUM IN FLANDERS FIELDS MUSEUM (IEPER), Collectie militaire stafkaarten: Britse militaire stafkaart 28NE4, Ed. 2A, 3/9/1917; Britse militaire stafkaart 28NE, Ed. 6A, 3/7/1917.
KONINKLIJK LEGERMUSEUM, Fonds luchtfoto's Eerste Wereldoorlog: nummer 18929 (luchtfoto 22/8/1918 omgeving Dadizelestraat 39 Geluwe).
Captured German Trench and Operations Maps from the National archives (CD-rom uitgegeven door The Naval & Military Press): Stellungskarte Ieperen. Blatt XXIV 7 Nov. 1917.
DECUYPERE D., Dorp zonder grenzen. 1940-45 epicentrum Geluwe. Geluwe, 1985.
DECUYPERE D., Het malheur van de keizer. Geluwe 1914-1918. Geluwe, 1998.)